મણિપુરમાં (Manipur) તાજેતરની હિંસાને ધ્યાનમાં રાખીને, 13 પોલીસ સ્ટેશનો સિવાય સમગ્ર રાજ્યમાં આર્મ્ડ ફોર્સ સ્પેશિયલ પાવર્સ એક્ટ (AFSPA) લાગુ કરવામાં આવ્યો છે. ગૃહ મંત્રાલય દ્વારા રવિવારે જારી કરાયેલા એક નિવેદનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આર્મ્ડ ફોર્સ સ્પેશિયલ પાવર્સ એક્ટ (AFSPA) 13 પોલીસ સ્ટેશન વિસ્તારોને છોડીને સમગ્ર મણિપુર (Manipur) રાજ્યમાં લાગુ કરવામાં આવ્યો છે.
મંત્રાલયે કહ્યું કે અરુણાચલ પ્રદેશના તિરાપ, ચાંગલાંગ અને લોંગડિંગ જિલ્લાઓ અને રાજ્યના ત્રણ પોલીસ સ્ટેશન વિસ્તારોમાં આર્મ્ડ ફોર્સ સ્પેશિયલ પાવર્સ એક્ટને (AFSPA) 6 મહિના માટે લંબાવવામાં આવ્યો છે.
મુખ્ય પ્રધાન એન બિરેન સિંહે તેમના પદ પરથી રાજીનામું આપ્યાના દિવસો પછી, 13 ફેબ્રુઆરીની સાંજે મણિપુરમાં (Manipur) રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાદવામાં આવ્યું હતું અને વિધાનસભાને સ્થગિત કરવામાં આવી હતી જેને કારણે રાજ્યમાં રાજકીય અનિશ્ચિતતા સર્જાઈ હતી.
એન બિરેન સિંહ, જેઓ 2017 થી મણિપુરમાં (Manipur) ભાજપની આગેવાની હેઠળની સરકારનું નેતૃત્વ કરી રહ્યા હતા, તેમણે 250 થી વધુ લોકોના મૃત્યુ થયું એવી જાતિય હિંસાના લગભગ 21 મહિના પછી મે 2023 થી મુખ્ય પ્રધાન પદેથી રાજીનામું આપ્યું હતું.
AFSPA extended to Tirap, Changlang and Longding districts in Arunachal Pradesh and 3 police station areas in the state for 6 months: MHA pic.twitter.com/mnobKoBP9x
— Press Trust of India (@PTI_News) March 30, 2025
AFSPA મણિપુરના (Manipur) વિવિધ ભાગોમાં તેના પ્રારંભિક અમલીકરણથી સતત લાગુ કરવામાં આવી છે, જેમાં સુરક્ષાની સ્થિતિના આધારે સમયાંતરે વિસ્તરણ અને ગોઠવણ કરવામાં આવતી રહી છે.
મણિપુરમાં (Manipur) AFSPAનો વિરોધ
2004માં થંગજામ મનોરમાના કથિત બળાત્કાર અને હત્યા બાદ મણિપુરમાં (Manipur) આર્મ્ડ ફોર્સિસ (સ્પેશિયલ પાવર્સ) એક્ટ (AFSPA) સામે વિરોધ ઉગ્ર બન્યો હતો, જેના કારણે વ્યાપક જનાક્રોશ ફેલાયો હતો અને તેને રદ કરવાની માંગણી કરવામાં આવી હતી.
નાગરિક અધિકાર કાર્યકર્તા ઈરોમ શર્મિલા અધિનિયમના માનવાધિકાર ઉલ્લંઘનના વિરોધમાં નવેમ્બર 2000 થી 16 વર્ષથી વધુ સમય સુધી ચાલેલી ભૂખ હડતાલ પર જઈને પ્રતિકારનું પ્રતીક બની ગઈ હતી.
અરુણાચલ પ્રદેશમાં પણ AFSPA
તિરાપ, ચાંગલાંગ અને લોંગડિંગ જિલ્લાઓ સાથે આસામની સરહદે આવેલા અરુણાચલ પ્રદેશના નામસાઈ, મહાદેવપુર અને ચૌખાન પોલીસ સ્ટેશનોને કેન્દ્ર સરકારે ‘અશાંત’ જાહેર કર્યા છે. આ વિસ્તારોમાં AFSPA નો અમલ 6 મહિના માટે લંબાવવામાં આવ્યો છે.
શું છે AFSPA?
આર્મ્ડ ફોર્સિસ (સ્પેશિયલ પાવર્સ) એક્ટ (AFSPA), જે 1958 માં ઘડવામાં આવ્યો હતો, આ કાયદો સરકાર દ્વારા “અશાંત” જાહેર કરાયેલા વિસ્તારોમાં કાર્યરત ભારતીય સશસ્ત્ર દળો અને કેન્દ્રીય સશસ્ત્ર પોલીસ દળોને વિશેષ સત્તા પ્રદાન કરે છે. આ વિસ્તારો સામાન્ય રીતે જ્યાં રાજ્ય સરકારોને કાયદો અને વ્યવસ્થા જાળવવી પડકારરૂપ લાગે તેવા વિદ્રોહ અથવા બળવાખોરીનો સામનો કરતા વિસ્તારો હોય છે.
AFSPA ની મુખ્ય જોગવાઈઓ
બળપ્રયોગ કરવાની શક્તિ: AFSPA સુરક્ષા દળોને યોગ્ય ચેતવણી આપ્યા પછી અશાંત વિસ્તારોમાં કાયદા વિરુદ્ધ કામ કરતી વ્યક્તિઓ સામે ગોળીબાર સહિત બળનો ઉપયોગ કરવાની અનુમતિ આપે છે.
ધરપકડ અને સર્ચ: સુરક્ષા કર્મચારીઓ કોઈ પણ વ્યક્તિની ધરપકડ કરી શકે છે જેની શંકા હોય કે તેઓ કોઈ પણ વ્યક્તિ કે કોઈ કોગ્નિઝેબલ ગુનો આચર્યો હોય અને આવી વ્યક્તિઓ અથવા હથિયારો માટે કોઈ જગ્યાએ સર્ચ કરી શકે.
કાનૂની પ્રતિરક્ષા: AFSPA સુરક્ષા દળોને તેની જોગવાઈઓ હેઠળ કરવામાં આવતી કાર્યવાહી માટે કાનૂની પ્રતિરક્ષા પૂરી પાડે છે, તેમની સામે કોઈપણ કાનૂની કાર્યવાહી માટે કેન્દ્ર સરકારની મંજૂરીની આવશ્યકતા રહે છે.
અશાંત વિસ્તારો: સામાન્ય રીતે રાજ્ય અથવા કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા કોઈ વિસ્તારને “અશાંત” જાહેર કરવામાં આવે છે, અને આવા વિસ્તારોએ ઓછામાં ઓછા ત્રણ મહિના સુધી આ સ્થિતિ જાળવી રાખવી જોઈએ.
ભારતમાં AFSPA ક્યાં લાગુ છે?
AFSPA હાલમાં પૂર્વોત્તરના કેટલાક ભાગોમાં (આસામ, નાગાલેન્ડ, મણિપુર અને અરુણાચલ પ્રદેશના કેટલાક જિલ્લાઓ) અમલમાં છે અને અગાઉ 2019 માં દૂર કરવામાં આવ્યું નહોતો આવ્યો ત્યાં સુધી જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો.