ભારતીય અર્થવ્યવસ્થા જેટલી ઝડપથી વધી રહી છે, તેટલી જ ઝડપથી તેનું વિદેશી દેવું પણ વધી રહ્યું છે. સ્થિતિ એવી છે કે દેશ પાસે જેટલો વિદેશી મુદ્રા ભંડાર છે તેના કરતાં વધુ વિદેશી દેવું થઈ ગયું છે. આ ડેટા અન્ય કોઈએ નહીં પણ ખુદ સરકાર દ્વારા જાહેર કરવામાં આવ્યો છે.
નાણા મંત્રાલયે જણાવ્યું છે કે આ વર્ષે સપ્ટેમ્બરમાં ભારતનું વિદેશી દેવું વધીને $711.8 બિલિયન થઈ ગયું છે જે જૂન 2024 કરતા 4.3 ટકા વધુ છે. સપ્ટેમ્બર 2023ના અંતે વિદેશી દેવું $637.1 બિલિયન હતું. ‘ભારતનું ત્રિમાસિક વિદેશી દેવું’ શીર્ષક હેઠળ બહાર પાડવામાં આવેલા અહેવાલમાં નાણા મંત્રાલયે જણાવ્યું છે કે સપ્ટેમ્બર, 2024માં દેશનું વિદેશી દેવું $711.8 બિલિયન હતું, જે જૂન, 2024ની સરખામણીએ $29.6 બિલિયન (લગભગ રૂ. 2.52 લાખ કરોડ) વધુ છે.
જીડીપીના 19 ટકા પર પહોંચી ગયું દેવું
રિપોર્ટ અનુસાર, સપ્ટેમ્બર, 2024માં જીડીપી સાથે વિદેશી દેવાનો ગુણોત્તર 19.4 ટકા હતો, જે જૂન, 2024માં 18.8 ટકા હતો. સપ્ટેમ્બર 2024 સુધીમાં, ભારતના બાહ્ય દેવામાં સૌથી વધુ હિસ્સો 53.4 ટકા યુએસ ડોલરમાં દેવાનો હતો. ત્યાર બાદ ભારતીય રૂપિયો (31.2 ટકા), જાપાનીઝ યેન (6.6 ટકા), SDR (સ્પેJશિયલ ડ્રોઇંગ રાઇટ્સ) (5 ટકા) અને યુરો (3 ટકા)નો નંબર આવે છે.
કેન્દ્ર, રાજ્યની સાથે ખાનગી દેવું પણ વધ્યું
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જૂન 2024ની સરખામણીમાં સપ્ટેમ્બર 2024ના અંતમાં કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો પાસે બિન-સરકારી ક્ષેત્રનું વિદેશી દેવું વધ્યું છે. લોન એ બાહ્ય દેવાનો સૌથી મોટો ઘટક છે જેનો હિસ્સો 33.7 ટકા હતો. ત્યાર બાદ કરન્સી અને ડિપોઝિટ (23.1 ટકા), ટ્રેડ લોન અને એડવાન્સિસ (18.3 ટકા) અને ડેટ સિક્યોરિટીઝ (17.2 ટકા) હતી.
જો આપણે દેશ પરના કુલ વિદેશી દેવાના બોજના ગુણોત્તર પર નજર કરીએ તો ભારતનો દરેક નાગરિક દેવાના બોજથી દબાયેલો છે. સપ્ટેમ્બર, 2024ના અંતે, મૂળ રકમ અને વ્યાજની ચૂકવણી વર્તમાન રસીદોના 6.7 ટકા હતી, જ્યારે જૂન, 2024માં તે 6.6 ટકા હતી. હાલમાં, કુલ વિદેશી દેવું 712 અબજ ડોલર છે અને વસ્તી 1.40 અબજ છે, તેથી આ અર્થમાં, દરેક વ્યક્તિ પર લગભગ 5 ડોલર (આશરે 430 રૂપિયા) નું દેવું છે.
[…] આગાહી કરી છે કે સુધારાની મદદથી ભારતનો વિકાસ દર 7-8% સુધી પહોંચવાની ક્ષમતા ધરાવે છે. […]
[…] (Economic Survey) એક એવો દસ્તાવેજ છે જેમાં દેશની અર્થવ્યવસ્થા (Economy) નું વિગતવાર વિશ્લેષણ કરવામાં આવે છે. […]