પૂર્વ કેન્દ્રીય મંત્રી અને કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતા પી. ચિદમ્બરમે કહ્યું કે કોંગ્રેસે ક્યારેય કલમ 370 પુનઃસ્થાપિત કરવાની વાત નથી કરી અમે તેને હટાવવાની પદ્ધતિનો વિરોધ કર્યો છે.
વર્ષ 2019માં જ્યારે જમ્મુ-કાશ્મીરમાંથી કલમ 370 હટાવવામાં આવી ત્યારે કોંગ્રેસે સંસદમાં તેનો જોરદાર વિરોધ કર્યો હતો. જો કે થોડા વર્ષોમાં એ જ કોંગ્રેસનું વલણ સાવ બદલાઈ ગયું છે. સોમવારે (11 ડિસેમ્બર), જ્યારે સુપ્રીમ કોર્ટે કલમ 370 હટાવવાના કેન્દ્રના નિર્ણયને સમર્થન આપ્યું, ત્યારે કોંગ્રેસે તેની પુનઃસ્થાપના વિશે વાત કરી ન હતી. કોંગ્રેસ જમ્મુ અને કાશ્મીર માટે પૂર્ણ રાજ્યનો દરજ્જો અને વહેલી વિધાનસભાની ચૂંટણી માંગતી જોવા મળી હતી. જ્યારે પણ કોંગ્રેસના ટોચના નેતાઓને જમ્મુ-કાશ્મીરમાં કલમ 370ની પુનઃસ્થાપના અંગે પૂછવામાં આવ્યું ત્યારે તેમનું વલણ સ્પષ્ટ નહોતું અને આ જ છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં આ કોંગ્રેસનું વલણ રહ્યું છે.
સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય બાદ પૂર્વ કેન્દ્રીય મંત્રી પી.ચિદમ્બરમ અને વરિષ્ઠ નેતા અભિષેક મનુ સિંઘવીએ પ્રેસ કોન્ફરન્સ કરી હતી. આ દરમિયાન પી. ચિદમ્બરમે કહ્યું, ‘અમે ક્યારેય કલમ 370 પુનઃસ્થાપિત કરવાની વાત નથી કરી. અમે તેને હટાવવાની પદ્ધતિનો વિરોધ કર્યો છે. ચિદમ્બરમે કહ્યું, ‘આર્ટિકલ 370 પર સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયથી ઘણા મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ ઉકેલાઈ ગયા છે પરંતુ ઘણા પ્રશ્નો બાકી છે. આ નિર્ણય 476 પાનાનો છે તેથી તેને વાંચવા માટે સમય જોઈશે. જોકે અમે નિર્ણય સાથે અસંમત છીએ. અમે કલમ 370 હટાવવાની પદ્ધતિની વિરુદ્ધ હતા. અમે CWCમાં ઠરાવ પણ પસાર કર્યો હતો.
સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણય પર કોંગ્રેસે શું કહ્યું?
ચિદમ્બરમે કહ્યું, ‘સંપૂર્ણ રાજ્યનો દરજ્જો તાત્કાલિક પુનઃસ્થાપિત થવો જોઈએ. લદ્દાખના લોકોની આકાંક્ષાઓ પણ પૂર્ણ થવી જોઈએ. અમે વિધાનસભાની ચૂંટણી કરાવવાના સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્દેશને આવકારીએ છીએ. જો કે, અમારું માનવું છે કે 30 સપ્ટેમ્બર, 2024 સુધી રાહ જોવાનું કોઈ કારણ નથી અને ચૂંટણી તરત જ થવી જોઈએ. ત્યારે, અભિષેક મનુ સિંઘવીએ કહ્યું, ‘આપણે ત્યાં સુપ્રીમ કોર્ટ સર્વોચ્ચ છે અને તેના નિર્ણય પછી આ ચર્ચા આજથી સમાપ્ત થઈ ગઈ છે. આ નિર્ણય અંતિમ છે. અમે આ અંગે પુનર્વિચાર કરીશું નહીં.
2019માં કોંગ્રેસે કર્યો હતો ઉગ્ર વિરોધ
ઓગસ્ટ 2019 માં જ્યારે કેન્દ્ર સરકારે કલમ 370 નાબૂદ કરી અને જમ્મુ અને કાશ્મીર અને લદ્દાખને બે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં વિભાજિત કર્યા હતા ત્યારે કોંગ્રેસે તે અંગે જોરદાર વિરોધ વ્યક્ત કર્યો હતો. સંસદમાં ભારે હોબાળો કર્યો હતો, બેઠકો કરી હતી, પાર્ટીના નેતાઓએ ઘણાં નિવેદનો કર્યા હતા. કલમ 370 નાબૂદ કરવાના નિર્ણયના બીજા દિવસે 6 ઓગસ્ટ, 2019 ના રોજ કોંગ્રેસ કાર્યકારી સમિતિ (CWC) એ કેન્દ્રના નિર્ણય વિરુદ્ધ એક બેઠક યોજી હતી. CWC એ દલીલ કરી હતી કે કલમ 370 એ 1947 માં જમ્મુ અને કાશ્મીર અને ભારત વચ્ચેના જોડાણની શરતોની બંધારણીય માન્યતા હતી.
ધ ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસના અહેવાલ મુજબ 4 ઓગસ્ટના રોજ શ્રીનગરના ગુપકર રોડ પર નેશનલ કોન્ફરન્સ (NC)ના પ્રમુખ ફારૂક અબ્દુલ્લાના ઘરે પીડીપી અને કોંગ્રેસ સહિત જમ્મુ અને કાશ્મીરના વિવિધ પક્ષોની બેઠક થઈ હતી. તેઓએ કલમ 370 ના બચાવમાં સંયુક્ત નિવેદન બહાર પાડ્યું હતું. કલમ 370 નાબૂદ થયાના એક વર્ષ પછી કોંગ્રેસ સહિત આ પક્ષોના નેતાઓ ઘોષણાને સમર્થન આપવા માટે ગુપ્ત રીતે ફરીથી મળ્યા હતા.
આ બેઠકમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે પક્ષો કલમ 370 અને 35ની પુનઃસ્થાપના માટે પ્રયાસો કરશે. ત્યારબાદ, સાત પક્ષોનું આ જૂથ ઓક્ટોબર 2020 માં પીપલ્સ એલાયન્સ ફોર ગુપકર ઘોષણા (PAGD) તરીકે ઔપચારિક બન્યું હતું. બેઠકમાં જિલ્લા વિકાસ પરિષદ (DDC)ની ચૂંટણીઓ સાથે મળીને લડવાનું વચન આપ્યું હતું. કોંગ્રેસ પણ બેઠક વહેંચણીની વાતચીતમાં જોડાઈ હતી.
કોંગ્રેસે પોતાનું વલણ કેવી રીતે બદલ્યું?
નવેમ્બર 2020માં કોંગ્રેસે કહ્યું કે તે PAGDનો ભાગ નથી. પાર્ટીએ આ જાહેરાત એવા સમયે કરી છે જ્યારે કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે PAGDને ગુપકર ગેંગ ગણાવ્યું હતું અને કહ્યું હતું કે તે કોંગ્રેસ સાથે મળીને જમ્મુ અને કાશ્મીરને ફરી આતંક અને અશાંતિના યુગમાં લઈ જવા માંગે છે. PAGDને એક અપવિત્ર વૈશ્વિક ગઠબંધન ગણાવતા અમિત શાહે કહ્યું કે PAGD ઈચ્છે છે કે વિદેશી શક્તિઓ જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં હસ્તક્ષેપ કરે. ત્યારથી, કોંગ્રેસ કલમ 370 પર તેના સ્ટેન્ડને લઈને સાવધાની રાખી રહી છે.
કોંગ્રેસના નેતાઓ 370ના પ્રશ્નને ટાળતા જોવા મળ્યા હતા
કલમ 370 પર કોંગ્રેસનું બદલાયેલ વલણ અનેક પ્રસંગોએ જોવા મળ્યું છે. જ્યારે જ્યારે તેના વરિષ્ઠ નેતાઓને આ વિશે પૂછવામાં આવ્યું હતું ત્યારે તેઓએ તેની પુનઃસ્થાપના અંગે સ્પષ્ટ વલણ દર્શાવ્યું ન હતું, જે રીતે તેઓ અગાઉ તેની હિમાયત કરતા હતા. રાહુલ ગાંધીએ 29 જાન્યુઆરીએ જમ્મુ-કાશ્મીરમાં તેમની ભારત જોડો યાત્રાનું સમાપન કર્યું ત્યારે પણ તેમને આ અંગે પ્રશ્ન પૂછવામાં આવ્યો ત્યારે તેમણે કલમ 370ની પુનઃસ્થાપના અંગે કોઈ પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવી ન હતી. રાહુલ ગાંધીને જ્યારે એમ કહેવામાં આવ્યું કે આ અંગે CWCનું વલણ સ્પષ્ટ નથી, તો રાહુલ ગાંધીએ કહ્યું, ‘મારું અને કાર્યકારી સમિતિ (CWC)ની કલમ 370 અંગે સ્થિતિ ખૂબ જ સ્પષ્ટ છે. હું તમને દસ્તાવેજ સોંપીશ… તમે તેને વાંચી શકો છો અને એ જ અમારી સ્થિતિ છે.
આ સિવાય રાયપુરમાં કોંગ્રેસની સમીક્ષા બેઠક યોજાઈ હતી, જેમાં પણ કલમ 370ની પુનઃસ્થાપના અંગે કોઈ ચર્ચા થઈ ન હતી. પાર્ટીના ઠરાવમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે કોંગ્રેસ જમ્મુ અને કાશ્મીર માટે સંપૂર્ણ રાજ્યનો દરજ્જો પુનઃસ્થાપિત કરવા અને લદ્દાખને બંધારણની છઠ્ઠી સૂચિના રક્ષણ હેઠળ લાવવાનો પ્રયત્ન કરશે, પરંતુ કલમ 370નો કોઈ ઉલ્લેખ નથી.