કોણ હતા રાણા પુંજા
મેવાડ (રાજસ્થાન) માં એક ભીલ કસબો મેરપુર હતો. ભીલ રાણા પુંજાનો જન્મ મેરપુરના વડા દુદા હોલાંકીના પરિવારમાં થયો હતો. તેમની માતાનું નામ કેહરી બાઇ હતું, પિતાની અવસાન પછી 15 વર્ષની નાની ઉંમરે, તેમને મેરપુરના વડા બનાવવામાં આવ્યા.
આ તેમની લાયકાતની પ્રથમ કસોટી હતી. આ પરીક્ષા પાસ કરીને તેઓ ઝડપથી ‘ભોમના રાજા’ બન્યા. તેમની સંગઠન શક્તિ અને લોકો પ્રત્યેના પ્રેમને કારણે, તેઓ એક પરાક્રમી ભીલ નાયક બન્યો, તેમની ખ્યાતિ આખા મેવાડમાં ફેલાઈ ગઈ.
મહારાણા પ્રતાપે માંગી રાણા પૂંજાની મદદ
આ સમય દરમિયાન, ૧૫૭૬ માં મેવાડ પર મુઘલોના આક્રમણનું સંકટ તોળાયું. આ કટોકટી દરમિયાન, મેવાડના મહારાણા પ્રતાપે ભીલયોદ્ધા રાજા પુંજાની મદદ માંગી હતી. આવા સમયે, ભીલ માતાના પરાક્રમી પુત્ર રાજા પૂંજાએ મુગલોનો સામનો કરવા મેવાડ માટે પોતાના સૈન્ય સાથે ઉભા રહેવાનું નક્કી કર્યું. રાજા પૂંજાએ મહારાણાને વચન આપ્યું કે એમણે પોતે અને મેવાડના બધા ભીલ ભાઈઓ મેવાડને બચાવવા તૈયાર છે. મહારાણાએ આ વચન માટે પૂંજા ભીલને ભેટી અને તેમને પોતાના ભાઈ કહ્યા. ૧૫૭૬ના હલ્દીઘાટી યુદ્ધમાં, પૂંજા ભીલે દેશની રક્ષા માટે પોતાની બધી શક્તિ આપી.
તે આદિવાસીઓની ગુરીલ્લા યુદ્ધ પ્રણાલીનો જ ચમત્કાર હતો જેનો ઉપયોગ પુંજા ભીલના નેતૃત્વમાં હલ્દીઘાટીનું યુદ્ધ સામે મુઘલોની વિશાળ સેના હોવા છતાંય અનિશ્ચિત રહ્યું. આ યુદ્ધ પછી ઘણા વર્ષો સુંધી મુઘલ આક્રમણને નિષ્ફળ કરવામાં ભીલ સેનાની શક્તિનો એક અવિસ્મરણીય ફાળો રહ્યો હતો.
મેવાડના રાજચિહ્નમાં મળ્યું ભીલ પ્રતિકને સ્થાન
આ ભીલ યોદ્ધાઓની બહાદુરીને યાદ રાખવા માટે તેના રાજવંશમાં જન્મેલા વીર પૂંજા ભીલના પરાક્રમના સંદર્ભમાં, મેવાડના રાજચિહ્નમાં એક તરફ રાજપૂત પ્રતીક અને બીજી બાજુ ભીલ પ્રતીક અપનાવ્યું છે. એટલું જ નહીં, ભીલના વંશજ રાજા પુંજાની સિદ્ધિઓ અને યોગદાનની પ્રામાણિકતાને કારણે, તેમને મહારાણા દ્વારા ‘રાણા’ પદવી આપવામાં આવ્યું. હવે આપણે રાજા પૂંજા ભીલને ‘રાણા પૂંજા ભીલ’ તરીકે ઓળખવા માંડ્યા.
તો આજે વિશ્વ આદિવાસી દિવસ નિમિત્તે આપણે આવા મહાન પ્રતાપી ભીલ યોદ્ધાને યાદ કરીને એમને પ્રણામ કરીએ. વિશ્વ આદિવાસી દિવસની શુભેચ્છાઓ.