દર વર્ષે દેવઉઠી એકાદશીથી ભારતમાં લગ્નની સિઝન શરૂઆત થઈ ગણાય છે. ભારતીય લોકો લગ્ન પાછળ ઘણો ખર્ચ કરતા હોય છે. લગ્નો પાછળ થતાં ખર્ચથી ભારતીય અર્થતંત્રને વેગ મળે છે, ખાસ કરીને વેપારી વિશ્વમાં લગ્નની સીઝન એટલે આખા વર્ષના વેપારની સીઝન ગણાતી હોય છે. પરંતુ જો એમ કહેવામાં આવે કે ભારતમાં દર વર્ષે થતાં લગ્નો પાછળ થતો ખર્ચ પાકિસ્તાનના વાર્ષિક બજેટ કરતાં પણ વધુ છે ત્યારે કોઈપણ વ્યક્તિ આશ્ચર્યચકિત થઈ જાય પરંતુ દેશના વેપારીઓની સંસ્થા કોન્ફેડરેશન ઓફ ઓલ ઈન્ડિયા ટ્રેડર્સ (CAIT)ના અનુમાન મુજબ આ વાત એકદમ સત્ય છે. કોન્ફેડરેશન ઓફ ઓલ ઈન્ડિયા ટ્રેડર્સ (CAIT)ના અનુમાન મુજબ આ વર્ષે વખતે 23 નવેમ્બરથી 15 ડિસેમ્બરની વચ્ચે 38 લાખ લગ્નો થવાની સંભાવના છે અને તે લગ્નો પાછળ 4.74 લાખ કરોડ રૂપિયાનું રેકોર્ડ ટર્નઓવર થવાની ધારણા છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, જ્વેલરીથી લઈને લક્ઝરી ડિઝાઈનર્સ તેમજ હોટેલ્સ સુધીની દરેક વસ્તુમાં ખૂબ વેપાર થવાની અપેક્ષા છે. ગયા વર્ષે આ સમયગાળા દરમિયાન લગભગ 32 લાખ લગ્નો થયા હતા, જેનાથી લગભગ 3.75 લાખ કરોડ રૂપિયાનો બિઝનેસ થયો હતો.
ભારતમાં લગ્ન દરમિયાન થતાં ખર્ચનું બજાર લગભગ 50 થી 60 અબજ ડોલરનું છે અને તે વર્ષોવર્ષ 25 થી 30%ના દરે વધી રહ્યું છે. આ વખતે માત્ર દિલ્હીમાં જ ચાર લાખથી વધુ લગ્નો થવાની ધારણા છે, જેનાથી આશરે રૂ. 1.25 લાખ કરોડનો બિઝનેસ થવાનું અનુમાન વેપારીઑ લગાવી રહ્યા છે. લગ્ન પાછળ થતા ખર્ચને જોઈએ તો કુલ ખર્ચના લગભગ 50% ખર્ચ સામાનની ખરીદી પર અને 50% સેવાઓ પર થાય છે.
નિષ્ણાતોના મતાનુસાર સામાન્ય રીતે લગ્નમાં થતા ખર્ચના 50% સામાનની ખરીદી પર અને બાકીના 50% સેવાઓ પર ખર્ચવામાં આવતા હોય છે. કાપડ, સાડી વગેરે, તૈયાર કપડાં અને ગારમેન્ટ્સની ખરીદી પર 10%, જ્વેલરી પર 15%, ઈલેક્ટ્રોનિક્સ, ઈલેક્ટ્રિકલ્સ અને કન્ઝ્યુમર ગુડ્સ પર 5%, ડ્રાય ફ્રુટ્સ, ફળો, મીઠાઈઓ અને ફરસાણ પર 5%, અનાજ, કરિયાણા અને શાકભાજી પર 5%, ભેટ સોગાદો પાછળ 4% અને 6% અન્ય વસ્તુઓ પર ખર્ચવામાં આવતા જોવા મળે છે. જ્યાં સુધી સેવા ક્ષેત્ર પાછળ થતાં ખર્ચની વાત છે, એક અંદાજ મુજબ, બેંક્વેટ હોલ, હોટલ અને અન્ય લગ્ન સ્થળો પર 5%, ઇવેન્ટ મેનેજમેન્ટ પર 5%, મંડપ, ડેકોરેશન પર લગભગ 12%, કેટરિંગ સેવાઓ પર 10% , ફૂલો, ફૂલહાર તથા ફૂલોની ચીજો પર 4% જેટલો ખર્ચ થતો જોવા મળે છે, લગભગ 3% જેટલો ખર્ચ મુસાફરી અને કેબ સેવાઓ પર, 2% જેટલો ખર્ચ ફોટો અને વિડિયો શૂટિંગ પર, 3% ઓર્કેસ્ટ્રા, બેન્ડ વગેરે પર, 3% લાઇટ અને સાઉન્ડ પર અને 3% અન્ય સેવાઓ પર ખર્ચવામાં આવતો જોવા મળે છે. લગ્નોની પરંપરામાં આવેલા પરીવર્તનને પરિણામે ડેસ્ટિનેશન વેડિંગની સંસ્કૃતિ ઝડપથી ઉભરી આવી છે જેને પરિણામે હોટલ ઉદ્યોગને તથા પ્રવાસન ઉદ્યોગને પણ પ્રોત્સાહન મળવાની અપેક્ષાઓ સેવાઈ રહી છે. આ સમયગાળા દરમિયાન હોટલ બિઝનેસ પણ ફાયદામાં રહેવાની ધારણા છે. જયપુરમાં હિલ્ટન ગ્રુપની હોટલોનો 60% બિઝનેસ લગ્નોમાંથી આવે છે.
આ સિઝનમાં લગ્નનું બજેટ વધી શકે છે તથા ખર્ચ વધવાની સંભાવનાઑ દેખાઈ રહી છે. આ વર્ષે થનારા કુલ લગ્નોમાંથી આશરે 50 હજાર લગ્નોનું બજેટ 1 કરોડ કે તેથી વધુ રહેવાની ધારણા વેપારીઓ લગાવે છે.
આ થઈ ભારતમાં લગ્નની સિઝનમાં થતાં સમગ્ર દેશમાં થતાં ખર્ચ, વેપાર, બિઝનેસની વાત ત્યારે આ ખર્ચ, વેપાર, બિઝનેસ પાડોશી દેશ પાકિસ્તાનના બજેટ કરતાં કેવી રીતે વધી જાય તે પણ જોવાનું રસપ્રદ રહેશે. ત્યારે આ વર્ષે લગ્નની સીઝનમાં સમગ્ર દેશમાં થનાર કુલ ખર્ચ વેપારીઓની સંસ્થા કોન્ફેડરેશન ઓફ ઓલ ઈન્ડિયા ટ્રેડર્સ (CAIT)ના અનુમાન મુજબ 4.74 લાખ કરોડ રૂપિયાનો થવાની ધારણા છે, જે પાકિસ્તાનના આ વર્ષના વાર્ષિક બજેટ કરતાં વધુ છે. આર્થિક સંકટનો સામનો કરી રહેલા પાકિસ્તાનનું આ વર્ષનું બજેટ ભારતીય રૂપિયામાં 4.15 લાખ કરોડ રૂપિયા હતું. એટલે કે ભારતીય લોકો આ વર્ષે લગ્ન પર પાકિસ્તાનના કુલ બજેટ કરતાં લગભગ 50 હજાર કરોડ રૂપિયા વધુ ખર્ચ કરશે.