ISROનું XPoSat મિશન: ISRO ‘X-ray Polarimeter Satellite’ (ExpoSat) મિશન દ્વારા બ્લેક હોલ અને ન્યુટ્રોન તારાઓનો અભ્યાસ કરવા જઈ રહ્યું છે.
2024ની શરૂઆત થઈ ગઈ છે અને ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) વર્ષ 2024ના પ્રથમ અવકાશ મિશનની તૈયારીઓ 2023માં જ કરી લીધી હતી. ઈસરોએ આજે 1 જાન્યુઆરીના રોજ સવારે 9.10 વાગ્યે ‘એક્સ-રે પોલેરીમીટર સેટેલાઇટ’ (એક્સપોસેટ) મિશન સફળતાપૂર્વક લોન્ચ કર્યું છે. ચંદ્રયાન-3 મિશન દ્વારા 2023માં ચંદ્ર પર પહોંચ્યા બાદ અને આદિત્ય એલ-1 મિશન દ્વારા સૂર્યની યાત્રા શરૂ કર્યા બાદ, ISRO એ વર્ષ 2024 અવકાશ ક્ષેત્રમાં તેનું પ્રથમ છલાંગ ભરી છે.
ઈસરોએ એક ટ્વીટ દ્વારા જાણકારી આપી હતી કે વર્ષનું પ્રથમ મિશન આંધ્રપ્રદેશના શ્રીહરિકોટાથી લોન્ચ કરવામાં આવશે. મિશનની શરૂઆત સાથે, ભારત બ્લેક હોલ અને ન્યુટ્રોન તારાઓનો અભ્યાસ કરવા માટે અવકાશમાં વિશિષ્ટ ખગોળશાસ્ત્ર વેધશાળા મોકલનાર વિશ્વનો બીજો દેશ બનશે. આ પહેલા અમેરિકન સ્પેસ એજન્સી નાસાએ 2021માં ‘ઇમેજિંગ એક્સ-રે પોલેરીમેટ્રી એક્સપ્લોરર’ (IXPE) નામનું મિશન લોન્ચ કર્યું હતું. તેના દ્વારા હાલમાં બ્લેક હોલ અને અવકાશમાં હાજર અન્ય વસ્તુઓનો અભ્યાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. એક્સપોઝેટ (ExpoSat) સંશોધન માટે એક પ્રકારની વેધશાળા છે, જે અવકાશમાંથી બ્લેક હોલ અને ન્યુટ્રોન તારાઓ વિશે વધુ માહિતી એકત્રિત કરશે.
ઉપગ્રહ પૃથ્વીની નીચલી કક્ષામાં સ્થાપિત કરવામાં આવશે
પોલર સેટેલાઇટ લોન્ચ વ્હીકલ (PSLV) દ્વારા એક્સપોઝેટને અવકાશમાં મોકલવામાં આવ્યો છે. આ ઉપગ્રહને જ્યાંથી પૃથ્વીનું અંતર 650 કિમી છે તે નીચલી કક્ષામાં સ્થાપિત કરવામાં આવશે. XPoSAT નું કુલ વજન 469 kg છે. જેમાં પ્રત્યેક 144 કિગ્રાના બે પેલોડ છે. XPoSat સેટેલાઇટ અવકાશમાં થતા રેડિયેશનનો અભ્યાસ કરશે. તેમના સ્ત્રોતોના ફોટોગ્રાફ લેશે. તે બ્લેક હોલ, પલ્સર, સક્રિય ગેલેક્ટીક ન્યુક્લી, નોન-થર્મલ સુપરનોવા જેવા 50 તેજસ્વી સ્ત્રોતોનો પણ અભ્યાસ કરશે. આ ઉપગ્રહને 650 કિલોમીટરની ઉંચાઈ પર તૈનાત કરવામાં આવશે. તેમાં લગાવવામાં આવેલ ટેલિસ્કોપ રામન રિસર્ચ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું છે.
ISRO એ સોમવારે સવારે 9.10 વાગ્યે શ્રીહરિકોટા સ્થિત સતીશ ધવન સ્પેસ સેન્ટરથી એક્સપોઝેટ મિશન સફળતાપૂર્વક લોન્ચ કર્યું છે. લોન્ચને વિવિધ સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ પર લાઈવ કરવામાં આવ્યું હતું આ ઉપરાંત લોન્ચનું લાઈવ ટેલિકાસ્ટ ઈસરોની સત્તાવાર વેબસાઈટ, યુટ્યુબ ચેનલ અને ફેસબુક પેજ પર કરવામાં આવ્યુ હતું.